Zauważyłem, że ludzie często myślą, że jeśli odciągną mnie od tego czym się zajmuję na 5 minut, to zabiorą mi tylko tych 5 minut i nic ponadto. Cóż, nie tak działa ludzki mózg.

Jedną częścią problemu jest to, że łatwo nam zgubić wątek. Zostało to humorystycznie przedstawione na obrazku poniżej. Nie jest to jednak główny problem. Często niewielkie rozproszenie może zaburzać nasze skupienie nawet na godziny. Aby zrozumieć dlaczego, pomówmy o tym, jak działa nasz mózg.

Wieczny kołowrotek

Nasz umysł pracuje na wielu poziomach jednocześnie. Kiedy na przykład nauczysz się czegoś nowego, to nie jest tak, że wkładasz to do odpowiedniej szuflady i tyle. Ta wiedza musi zostać przetworzona, a to już odbywa się bez naszej świadomości.

Ten proces potrafi trwać godzinami i w tym czasie zajmuje część zasobów naszego mózgu. Tak samo, gdy:

• stoimy przed podjęciem ważnej decyzji,
• coś istotnego się zmieniło,
• próbujemy rozwiązać trudny problem lub zagadkę, itd.

Zapewne miałeś w życiu takie sytuacje, gdy spacerowałeś sobie i nie myślałeś o niczym konkretnym, a nagle zrodził się w twojej głowie pomysł, albo dotarło do ciebie coś ważnego. Skąd to się wzięło? Z nieba? Z powietrza? Nie! To dała o sobie znać podświadomość, która w międzyczasie pracowała nad tym problemem bez twojej wiedzy.

Podświadomość pracuje niemalże nieustannie, i nie możemy jej zatrzymać. W tym czasie nie jesteśmy więc w stanie uzyskać pełni skupienia na niczym innym.

Żeby to lepiej zawizualizować, wyobraź sobie że dowiadujesz się czegoś ważnego na temat siebie albo swojego bliskiego przyjaciela. Po takiej wiadomości będziesz najprawdopodobniej rozproszony przynajmniej do końca dnia. Jeśli jest to dla ciebie ważne, będzie to odczuwalne. Mniej ważna wiadomość może być mniej odczuwalna, ale również zajmie pewne zasoby mentalne na pewien czas.

To samo się dzieje gdy oglądasz interesujący film. Często pamiętamy ich treść dość dobrze, ponieważ nasz mózg myśli, że to co przedstawiają, jest istotne. Dlatego po ich obejrzeniu nasz umysł potrzebuje czasu i zasobów, by je przetworzyć. Jeśli obejrzałeś film rano, może rzutować to na twoją produktywność aż do końca dnia.

To jest istotna lekcja: Nawet krótki film na YouTube albo rzut oka na newsy w czasie pracy jest znacznie większym kosztem dla naszego pracodawcy niż mogłoby się wydawać, ponieważ obniża to nasze skupienie i produktywność na godziny.

Dobrze, wiemy już jaki jest problem, ale co z rozwiązaniem?

Deep Work

Cal Newport w swojej książce “Deep Work” wprowadził pojęcie znane jako… “Deep Work”. Jest to zdolność do skupienia się przez dłuższy czas na trudnym umysłowo zadaniu. Wymaga ona rzeczywiście pewnej wprawy, ale też przede wszystkim czystego umysłu.

Bez Deep Work’u jesteśmy w stanie wykonywać wiele podstawowych prac, takich jak pisanie maili czy wiadomości, ale bez odpowiedniego poziomu skupienia ciężko jest napisać dobrą książkę lub rozwiązać złożony problem. Zdolność ta jest szczególnie przydatna do:

• pisania,
• programowania,
• uczenia się,
• rozwiązywania problemów.

Tak się składa, że te umiejętności są z czasem coraz bardziej cenione.

Jak więc możemy osiągnąć ten stan? Dwa najważniejsze elementy to:

• umiejętność skupienia się przez dłuższy czas,
• czysty umysł i odcięcie się od rozpraszaczy z zewnątrz (wiadomości, notyfikacje, spotkania).

Pierwsze przychodzi z praktyką, pomóc może np. czytanie książek. Drugie wymaga dyscypliny oraz zmian w naszym środowisku. Najważniejsze reguły to:

• wyłącz notyfikacje,
• unikaj newsów, filmów, czy przeglądania internetu przed i w trakcie pracy,
• spędzaj przerwy w ciszy, na spacerach, medytacji czy ćwiczeniach.

Duże zadania wymagające skupienia

Jeśli stoisz przed trudnym, wymagającym zadaniem, takim jak napisanie książki albo pracy magisterskiej, dobrym sposobem jest ucieczka w odosobnienie. To bardzo popularna praktyka wśród większości znanych pisarzy (Carl Jung, Cal Newport, J.K. Rowling… prawie każdy znany autor mówi, że uciekał w osamotnienie pisarskie).

Prostszą wersją jest zarezerwowanie całego dnia wyłącznie na pisanie i niezajmowanie się niczym innym.

Jeśli z jakiegoś powodu nie możesz sobie na to pozwolić, kolejnym sposobem jest wstanie wcześniej i przeznaczenie pierwszej godziny wyłącznie na pisanie. Na początku wczesne pobudki mogą być trudne, ale człowiek szybko się przyzwyczaja, a ranek to najlepszy czas na skupienie, ponieważ nasz mózg nie jest jeszcze zmącony niczym innym (większość przetwarzamy w nocy, także gdy śnimy).

Sam stosowałem wszystkie te sztuczki i, cóż, tak właśnie powstały moje 2 książki oraz większość moich artykułów.

Multitasking → Shallow work

Wielkim wrogiem skupienia jest multitasking. To stan, w którym musisz często przełączać się między różnymi zadaniami, problemami i kontekstami. Przetwarzanie każdego z nich się zazębia, przez co cała praca jest płytka. Typowym przykładem Shallow Work jest odpisywanie na maile, ponieważ każdy z nich ma inny kontekst i inny problem. Niestety, takie zadania również trzeba wykonywać, zwłaszcza w korporacjach, gdzie pracownicy są zaangażowani w wiele projektów jednocześnie. Nie ma w tym nic złego, dopóki nie musisz się przełączyć z powrotem do pracy głębokiej.

Bardzo ciężko jest przełączyć się z pracy płytkiej do pracy głębokiej. W drugą stronę nie ma z tym problemu.

Sztuczka często praktykowana w firmach programistycznych to spędzenie pierwszej połowy dnia na zadaniach wymagających głębokiego skupienia, a drugiej połowy na odpisywaniu na maile czy chodzeniu na spotkania. W firmach w których nie jest to wspierane, często można znaleźć przynajmniej kilka osób które przychodzą dużo wcześniej aby popracować pierwsze godziny w skupieniu, a w zamian wcześniej wychodzą. W ten sposób możemy rzeczywiście skutecznie połączyć głęboką i płytką pracę.